Xtal-WebAry: Zwarte gaten

NL Zwarte gaten.

Zwart gat: gebied met zo veel zwaartekracht dat alles in de buurt erin valt (gat) terwijl er zelfs geen licht uit kan ontsnappen (zwart).

15 Weetjes over zwarte gaten (bron: Twursus)

1. Zwart gat: gebied met zo veel zwaartekracht dat alles in de buurt erin valt (gat) terwijl er zelfs geen licht uit kan ontsnappen (zwart).

2. Michell en Laplace opperden eind 18e eeuw al bestaan van zeer zware ‘donkere sterren’, met ontsnappingssnelheid groter dan lichtsnelheid.

3. Einstein ontdekte dat licht idd afbuigt in sterk zwaartekrachtsveld. alg. relativiteitstheorie (1915) voorspelt bestaan van zwarte gaten.

4. Idee in jaren ’30: zware ster eindigt in supernova-explosie. buitenlagen worden weggeblazen; kern van ster stort ineen tot een zwart gat.

5. Meestal ontstaat echter een neutronenster: extreem kleine (25 km), compacte ster. 1 cc neutronenster weegt even veel als wereldbevolking.

6. Neutronensterren zijn soms zichtbaar als pulsar. licht- of radiopulsjes ontstaan door de snelle rotatie (tot ruim 700 omw. per seconde!).

7. Is sterkern na supernova-explosie echter zwaarder dan circa 4x massa van de zon, dan stort hij verder ineen tot een (stellair) zwart gat.

8. In de kernen van veel sterrenstelsels (incl. ons eigen melkwegstelsel) zitten superzware zwarte gaten: vele miljoenen zonsmassa’s zwaar.

9. Zwarte gaten verraden hun aanwezigheid door zwaartekrachtsinvloed op de omgeving (bv extreem snel bewegende sterren rond melkwegcentrum).

10. Opgezogen materie hoopt zich eerst op in hete, roterende schijf. die zendt röntgenstraling uit. ook dat wijst op aanwezigheid zwart gat.

11. Als materie voorbij de ‘horizon’ komt, is er echter geen weg terug. straling kan ons niet meer bereiken. lot van de materie is onbekend.

12. Er zijn geen theorieën die inwendige van zwart gat goed beschrijven. wat nodig is: unificatie van relativiteitstheorie en kwantumfysica.

13. Zelfde probleem (oneindig hoge dichtheid) doet zich voor bij beschrijving oerknal. beide onderwerpen lenen zich dan ook voor speculatie.

14. Eén speculatief idee: zwart gat is ingang van ‘wormgat’ door ruimtetijd: wat erin verdwijnt komt elders weer tevoorschijn via ‘wit gat’.

15. Ander idee: ontstaan van zwart gat in ons heelal creëert compleet nieuw heelal in andere dimensie. ook ons heelal kan zo zijn ontstaan.

Xtal-WebAry